Судловнинг
очиқлиги ва халқчиллигини таъминлаш, рақамлаштириш орқали фуқаролар ва юридик
шахсларга қулайлик яратиш, юқори малакали кадрлар тайёрлаш бўйича ечимини
кутаётган масалалар ҳам бор.
Шу муаммоларга
барҳам бериш, судлар фаолиятини шаффоф, тезкор ва фуқаролар учун енгил қилиш мақсадида
Президентимиз Шавкат Мирзиёев томонидан 2025-йил 21-август куни “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини
жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник
таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ140-сонли муҳим
фармон имзоланди.
Фармон ўз ичига
нафақат рақамлаштиришни, балки сунъий интеллектни суд ишларига татбиқ этиш, суд
биноларини янгилаш, одамлар учун қулай электрон хизматлар яратиш каби қатор янгиликларни
қамраб олган.
“Рақамли суд” нимани англатади? Эндиликда “Рақамли
суд” тушунчаси ҳаётимизга кириб келади. Бу дегани:
–Судга ариза
электрон тарзда юборилади;
–Суд мажлисларида
уйдан чиқмаган ҳолда, масофадан иштирок этиш мумкин;
–Ҳужжатлар билан электрон равишда танишиш имконияти бўлади;
–Суд харажатлари онлайн ҳисобланади ва тўланади;
–Суд баённомалари
автоматик тарзда тайёрланади;
–Сунъий интеллект
ёрдамида суд қарорларининг лойиҳаси шакллантирилади.
2025-йил якунига
қадар “Рақамли суд” тажриба тариқасида Тошкент шаҳрида йўлга қўйилади. Бу ерда фуқаролик,
маъмурий ва иқтисодий ишлар бўйича суд мажлислари янги форматда ўтказилади. Агар
самарали натижа берса, 2026–2027 йилларда бутун Ўзбекистон бўйлаб босқичма-босқич
жорий этилади.
Фармонда жорий
этиладиган хизматлар орасида шундай қулайликлар назарда тутилган:
–Судга мурожаат
қилишдан аввал сунъий интеллект сизга суднинг эҳтимолий қарори ва харажатларини
тахмин қилиб беради.
–“my.sud.uz”
портали орқали виртуал маслаҳатчи ҳуқуқий ёрдам кўрсатади.
–Суд ҳужжатларини электрон кўринишда олиш, жавобни онлайн кузатиш имкони яратилади.
–Суд йиғилишларида
иштирок этувчилар уйидан чиқмаган ҳолда платформалар орқали қатнашади.
Инсон ҳақ-ҳуқуқларини
таъминлаш, адолатни тез ва шаффоф етказиш, фуқароларнинг ишончини оширишга қаратилган
ушбу фармон сунъий интеллект воситаси, ахборот технологиялари бугун фақат замонавийлик
эмас, балки адолатга тезроқ етказувчи воситага
айланмоқда.
Яъни, энди судга
бориш учун қоғозбозлик қилиб сарсон бўлиш, адвокат тополмай овора бўлиш даври тугайди.
Ҳаммасини смартфон ёки компьютер орқали ҳал қилиш мумкин бўлади.
Бу эса инсонларга
қулайлик, давлатга самарадорлик, жамиятга ишонч бағишлайди.
“Рақамли суд”
фақат техник лойиҳа эмас – бу янги юз, янги нафас, янги ҳуқуқий маданиятдир.
Акбар Холтўраев,
Навоий туманлараро маъмурий суди судьяси